Nhân nghĩa là tấm gương sáng soi cả đời người

Nhân nghĩa là tấm gương sáng soi cả đời người

================================

Khi kẻ mù nhìn thấy ánh sáng, thứ đầu tiên họ vứt bỏ chính là cây gậy chỉ đường. Người từng đưa tay dìu dắt ta qua ngày giông bão, nếu một ngày không còn giúp đỡ được nữa, liệu ta có còn nhớ đến họ không?

Tôi nghĩ rằng, trong cuộc đời, bất kể ai rồi cũng sẽ có những lúc cần đến một bàn tay nâng đỡ. Khi còn ở trong cơn hoạn nạn, con người dễ dàng trân trọng dù chỉ là từng sự giúp đỡ nhỏ bé. Nhưng khi đã vượt qua được giai đoạn khó khăn ấy, có người vẫn giữ lòng biết ơn, có người lại vội quên, thậm chí còn xem đó như điều hiển nhiên. Thiết nghĩ, cách một người đối đãi với ân nghĩa, suy cho cùng, chính là cách họ đối đãi với chính cuộc đời mình.

Lịch sử đã từng chứng kiến không ít câu chuyện về lòng trung nghĩa và sự bạc bẽo. Tín Lăng Quân, vị công tử trứ danh nước Ngụy thời Chiến Quốc, từng hết lòng cứu giúp Ngụy An Ly Vương, giúp ông ta giữ được giang sơn trước sức ép từ quân Tần. Thế nhưng, khi ngai vàng đã vững, vị vua ấy lại dần xa lánh ân nhân của mình, thậm chí còn sinh lòng nghi kỵ. Tín Lăng Quân, từ một người từng được trọng vọng, cuối cùng phải sống trong uất ức, mà mất đi khi tuổi chưa già. Điều trớ trêu là chính nước Ngụy sau đó cũng bị quân Tần thôn tính – như một vòng xoáy nhân quả đã định sẵn.

Tôi cũng lại nghĩ ngay tới Thừa tướng Gia Cát Lượng. Khi còn bôn ba, Lưu Bị xem ông như bậc thầy, một quân sư không thể thay thế. Nhưng khi quyền lực đã nằm trong tay, có những quyết sách của Khổng Minh, Lưu Bị không còn nghe theo nữa. Cuộc chiến báo thù Quan Vũ trở thành một sai lầm chiến lược, khiến Thục Hán hao tổn nguyên khí, bản thân Lưu Bị cũng mất mạng nơi Bạch Đế Thành. Những người đi qua khó khăn cùng nhau chưa chắc đã còn đồng hành được đến cuối đời, nhưng nếu có thể giữ trọn lòng kính trọng và thấu hiểu, ít ra vẫn có thể tránh được những tiếc nuối về sau.

Ngay trên đất Việt Nam ta, cũng có những bài học không thể quên. Trần Ích Tắc, hoàng tử của Trần Thái Tông, từ nhỏ đã sống trong nhung lụa, quyền lực trong tay không thiếu. Nhưng đến khi thất thế, ông không ngần ngại phản bội triều đình, chạy theo quân Nguyên Mông, mong rằng một ngày sẽ nhờ ngoại bang mà giành lại vị thế. Kết cục, lịch sử chỉ nhớ đến ông như một kẻ phản trắc. Tôi nghĩ, nếu ngày đó Trần Ích Tắc hiểu rằng quyền lực có thể đổi thay nhưng danh dự và nhân cách mới là điều trường tồn, có lẽ cuộc đời ông đã không kết thúc trong cảnh tha hương, đến khi chết cũng chẳng thể quay về cố quốc.

Tôi thiết nghĩ, ân nghĩa không phải là một món nợ, càng không phải là một gánh nặng phải trả. Nó là tấm gương soi lòng người, là thước đo nhân phẩm. Khi một ai đó không còn giúp đỡ được nữa, điều quan trọng không phải là họ có ích hay không, mà là lòng mình có còn trân trọng những gì họ từng làm hay không.

Tôi luôn tin rằng, người biết trước biết sau sẽ có hậu vận tốt lành. Có thể họ không giàu có hay quyền lực hơn ai khác, nhưng họ sẽ có sự bình yên trong tâm hồn, có những mối nhân duyên đẹp, và quan trọng hơn cả, họ không phải sống trong dằn vặt hay tiếc nuối.

Ngược lại, những người vô ơn có thể hưởng vinh hoa một thời, nhưng đến cuối đời, khi tất cả hào quang đã phai nhạt, họ sẽ thấy chính mình lẻ loi giữa những tiếng thở dài. Khi còn trẻ, có thể che giấu đi sự thiếu sót bằng lời nói hoa mỹ, nhưng về già, cách một người sống sẽ hiện rõ trong ánh mắt, trong cách họ được người đời nhắc nhớ.

Bản thân tôi luôn tin và tâm niệm rằng: Nhân quả không phải là điều xa vời, không đến từ kiếp trước hay kiếp sau, mà chính là những gì con người đã lựa chọn trong suốt cả một đời. Một chút ân tình hôm nay có thể trở thành cứu cánh của ngày mai. Một sự bạc bẽo hôm nay có thể là khởi đầu cho những ngày cô độc về sau.

Mỗi người đều có quyền lựa chọn cách sống của mình. Nhưng nếu có một điều cần cân nhắc, thì tôi nghĩ, có lẽ đó chính là: đến cuối cùng, nhân nghĩa không chỉ là điều giữ lại những mối quan hệ quý giá, mà còn là thứ giúp một đời người không phải nuối tiếc.

======================================

Virtue and Gratitude: The Mirror That Reflects a Lifetime

When a blind person finally sees the light, the first thing they discard is the guiding cane that once led their way. Those who once extended a hand to lift us through life’s storms—if one day they can no longer help—will we still remember them?

I believe that in life, there comes a time for everyone when a helping hand is needed. In moments of struggle, people easily recognize and cherish even the smallest acts of kindness. But when the hardship has passed, some remain grateful, while others forget, taking past generosity for granted. It seems to me that the way a person treats gratitude is, ultimately, the way they treat life itself.

History has no shortage of stories that illuminate both loyalty and betrayal. Lord Xinling, one of the renowned Four Lords of the Warring States period, once risked everything to save King Anxi of Wei from impending disaster. Thanks to his intervention, the king retained his throne, securing his dominion against the powerful Qin forces. Yet, once his rule was firmly established, the king distanced himself from his savior, even viewing him with suspicion. Lord Xinling, once revered, spent his final years in anguish and passed away before his time. Ironically, Wei was later conquered by Qin—perhaps the inevitable consequence of its ruler’s ingratitude.

I am also reminded of the tale of Zhuge Liang, the great chancellor of Shu-Han. In his early struggles, Liu Bei revered Zhuge Liang as his greatest advisor, a mentor he would never replace. But once power was firmly in his grasp, Liu Bei no longer heeded all of Zhuge Liang’s counsel. His ill-fated campaign to avenge Guan Yu drained the strength of Shu-Han, leading to his own demise at Baidi Castle. Those who endure hardships together may not always walk the same path to the end, but with mutual respect and understanding, they might at least avoid the regrets of a life unfulfilled.

Even within our own history, there are lessons that must never be forgotten. Prince Trần Ích Tắc, a royal of the Trần Dynasty, was born into opulence, his life adorned with privilege. Yet when his fortunes waned, he readily turned his back on his homeland, siding with the invading Mongol forces in the hope of reclaiming power through foreign hands. In the end, history remembers him not for his intellect or nobility, but as a traitor. I believe that had he understood the fleeting nature of power and the enduring essence of integrity and honor, his story might not have ended in exile, dying in a foreign land, never able to return to the country of his birth.

Gratitude, I believe, is neither a debt to be repaid nor a burden to bear. It is a mirror that reflects one’s soul, a measure of character. When someone can no longer offer assistance, the question is not whether they remain useful, but whether our hearts still hold appreciation for what they once did.

I have always believed that those who acknowledge past kindness will be blessed with a peaceful destiny. They may not always rise to great wealth or power, but they will find serenity in their hearts, meaningful relationships, and, above all, a life free from regret.

Conversely, those who betray kindness may bask in temporary glory, but as their radiance fades with time, they will find themselves alone, drowning in sighs of remorse. Youth may conceal one’s shortcomings with eloquent words, but in old age, the truth of one’s character is laid bare in the eyes and the way they are remembered.

I firmly believe that karma is not a distant force, neither from a past life nor a future one—it is the sum of the choices we make in this lifetime. A small act of kindness today may become a lifeline tomorrow. A single act of betrayal could mark the beginning of a lifetime of solitude.

Every person has the right to choose how they live. But if there is one thing worth contemplating, I think it is this: in the end, virtue and gratitude do not merely preserve meaningful relationships; they are what ensure that a life is lived without regret.

Minh Quân Nguyễn.