Sức mạnh của sự bắt đầu lại
Trong cuộc đời, ít ai chưa từng ngã. Có người thất bại trong công việc, có người vấp ngã trong tình yêu, có người chịu mất mát trong gia đình. Mỗi lần như vậy, chúng ta đều tự hỏi: liệu mình còn đủ sức để đứng lên, để làm lại từ đầu?
Câu trả lời là có thể. Sức mạnh lớn nhất của con người không nằm ở việc chưa từng vấp ngã, mà nằm ở bản lĩnh đứng dậy, ở dũng khí bắt đầu lại sau những đổ vỡ.
Con người thường sợ hãi trước một khởi đầu mới. Sợ thất bại lặp lại, bởi một khi đã đau, đã mất mát, tâm lý tự nhiên là né tránh thay vì thử thêm một lần nữa. Sợ cái nhìn của người đời, sợ bị chê cười, sợ bị đánh giá là “làm mãi vẫn thất bại”, để rồi chọn đứng yên, mà đứng yên đồng nghĩa với việc tự mình từ bỏ cơ hội đổi đời. Và trên hết, nhiều người đánh mất niềm tin vào chính bản thân. Sau một biến cố lớn, câu hỏi “Liệu mình có đủ mạnh để làm lại?” trở thành bức tường lớn nhất ngăn cản ta tiến bước.
Thế nhưng lịch sử nhân loại và văn hóa các dân tộc đã chứng minh: sức mạnh của sự bắt đầu lại là có thật, và nó làm nên những con người, những tấm gương để đời.
Năm 1985, Steve Jobs bị buộc rời khỏi Apple – công ty do chính ông sáng lập. Thay vì gục ngã, ông sáng lập NeXT và mua lại bộ phận đồ họa của Lucasfilm để thành lập Pixar. Từ Pixar, Toy Story ra đời và mở ra kỷ nguyên mới cho hoạt hình máy tính. Đến năm 1997, khi Apple mua lại NeXT, Steve Jobs trở lại và biến Apple từ bờ vực phá sản thành đế chế công nghệ toàn cầu.
Nelson Mandela trải qua 27 năm ngục tù khắc nghiệt. Khi bước ra, ông không nuôi dưỡng hận thù mà kêu gọi hòa giải dân tộc, trở thành Tổng thống da đen đầu tiên của Nam Phi năm 1994. Ông trở thành biểu tượng toàn cầu của sự tha thứ, kiên cường và tái sinh.
Trong văn hóa Trung Hoa, Lưu Bị (161–223) là một hình tượng tiêu biểu về nghị lực làm lại từ đầu. Nhiều lần thất bại, có lúc lưu vong không đất dung thân, nhưng ông vẫn bền bỉ nuôi chí. Sử sách xác nhận ông rất coi trọng việc cầu hiền. Còn trong tác phẩm văn học Tam quốc diễn nghĩa, hình tượng “tam cố thảo lư” – ba lần đến mời Gia Cát Lượng – được khắc họa như một biểu tượng cho sự kiên trì và khát vọng đổi đời. Từ thân phận phiêu bạt, cuối cùng Lưu Bị đã lập nên nhà Thục Hán, trở thành một trong ba thế lực lớn thời Tam Quốc.
Cũng ở Trung Hoa, Tô Đông Pha nhiều lần bị biếm truất vì chính kiến. Năm 1079, ông bị lưu đày đến Hoàng Châu. Nhưng trong cảnh khốn cùng ấy, ông bắt đầu lại bằng văn chương, và chính quãng lưu đày đó đã sản sinh ra kiệt tác Tiền Xích Bích phú năm 1082 – một áng văn bất hủ trong lịch sử văn học Trung Hoa.
Ở Việt Nam, Nguyễn Công Trứ từng trải qua một cuộc đời quan trường đầy thăng giáng. Có lúc ông được trọng dụng, có lúc bị giáng chức, thậm chí phải đi lính thú. Nhưng ông chưa bao giờ gục ngã. Khi được phục chức, ông dốc lòng cống hiến; khi bị thất thế, ông ung dung làm thơ, ca hát. Câu thơ bất hủ:
“Đã mang tiếng ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông”
chính là tuyên ngôn khẳng định chí khí không bao giờ chịu khuất phục.
Phan Bội Châu sau thất bại của phong trào Đông Du, bị mật thám Pháp bắt ở Thượng Hải năm 1925, đưa về nước và bị an trí ở Huế cho đến cuối đời. Dù mất tự do hoạt động, ông vẫn bắt đầu lại bằng con đường trước tác, để lại nhiều tác phẩm khơi dậy lòng yêu nước, gieo mầm tư tưởng giải phóng dân tộc cho các thế hệ sau.
Không chỉ trong lịch sử, ngay cả khoa học hiện đại cũng chứng minh sức mạnh của sự bắt đầu lại. Tâm lý học gọi đó là “resilience” – năng lực phục hồi sau nghịch cảnh. Nhà nghiên cứu Emmy Werner với công trình theo dõi hơn 600 trẻ em ở Hawaii từ năm 1973 cho thấy, nhiều em dù lớn lên trong nghịch cảnh nhưng đã vươn dậy mạnh mẽ, trở thành những cá nhân thành công và hạnh phúc. Bà gọi đó là “Ordinary Magic” – phép màu đời thường.
Nghiên cứu về “post-traumatic growth” (tăng trưởng sau chấn thương) cũng khẳng định: sau những tổn thương sâu sắc, con người có thể phát triển những thay đổi tích cực, sống nhân văn hơn, tìm thấy ý nghĩa sống mới. Một khảo sát gần đây trên tạp chí BMJ Mental Health cho thấy những người có khả năng đề kháng tâm lý cao giảm đáng kể nguy cơ tử vong trong dài hạn, bởi sức mạnh tinh thần giúp họ vượt qua được nhiều tác động bất lợi.
Sức mạnh của việc khởi đầu lại không nằm ở chỗ phủ nhận quá khứ, mà ở dũng khí dám nhìn thẳng vào nó, dám rút ra bài học và bước tiếp. Mỗi lần khởi đầu lại là một lần ta giàu kinh nghiệm hơn, bản lĩnh hơn, thật với chính mình hơn. Khi không còn ảo tưởng về sự hoàn hảo, con người mới thực sự trưởng thành.
Con người không được định nghĩa bởi số lần họ ngã, mà bởi số lần họ đứng dậy. Quá khứ chỉ là một chương trong cuốn sách cuộc đời, và điều quan trọng nhất là ta có dám viết tiếp chương sau hay không.
Hãy nhớ: không ai có thể quay ngược thời gian, nhưng bất cứ ai cũng có thể bắt đầu lại từ hôm nay. Cuộc đời không đo bằng những gì ta đã mất, mà bằng dũng khí để làm lại – sau tất cả.
Minh Quân Nguyễn
