Mọi chuyện chỉ bắt đầu từ chiếc máng lợn

Mặc dù có những giai đoạn tuyệt-đối-không-thể-coi-là-ổn nhưng mình vẫn luôn tin vào thứ hạnh phúc được gọi là “And they lived happily ever after”. Nghĩa là khi bạn (được) nắm tay một cô gái, nói lên lời yêu và cô ấy sẽ chấp nhận sửa sai và cập nhật những bản vá lỗi cùng bạn đến cuối cuộc đời.

Nhưng mà kể cả trong những cuốn truyện, “hạnh phúc mãi mãi” có vẻ cũng là điều khó thực hiện mặc cho tác giả hoàn toàn làm chủ được ngòi bút của mình.

Mình đã luôn tự hỏi trước khi gặp được “con cá vàng” và nhận được những điều ước, thì cuộc sống của đôi vợ chồng ấy ra sao. Có lẽ là tốt, hoặc ít nhất ông lão cũng không phải nhận những lời đay nghiến và rồi bị đuổi ra khỏi nhà.

Mình tưởng tượng ra câu truyện của Pushkin như thế này: Ông lão ấy bắt được con cá vàng, thả ra và về nhà kể lại cho bà vợ. Sẵn nhà đang thiếu cái máng lợn mới, bà lão tiếc rẻ vì nhà thiếu ăn-lại sắp phải bỏ tiền mua đồ mới nên mắng nhiếc ông tại sao chẳng chịu xin. Còn việc bà lão mắng ông thì kể vẫn có thể lý giải được: người già thường dễ mắc những bệnh về huyết áp, người huyết áp cao thì thường khó tập trung, dễ xúc động, dễ nổi cáu, thế thôi.

Ấy nhưng xin chiếc máng lợn lại là sai lầm lớn nhất đời ông lão, bởi vì căn nhà tồi tàn chẳng có gì giá trị, ấy vậy mà chiếc máng lợn lại vừa mới vừa đẹp thì thật mỉa mai lắm thay! Thế là lại phải thay căn nhà mới. Ở nhà mới mà ăn mặc tuềnh toàng, ra đường vẫn bị mấy bà ngồi lê đôi mách ngoài chợ chê là “trưởng giả học làm sang” thì càng cay, thế nên lại cần phải làm nhất phẩm phu nhân. Nhưng nhất phẩm phu nhân mà vẫn phải tự mình đi chợ thì quá vớ vẩn, thế thì càng phải trở thành nữ hoàng với muôn kẻ hầu, người hạ. Và chúng ta sẽ tạm dừng ở việc bà lão nghèo ấy bỗng nhiên nhận ra rằng khi mà xung quanh bà đã có mọi điều mà người trần chẳng có, thì thứ duy nhất bà ngay lập tức cần thay, ấy là ông chồng rách rưới. Khập khiễng không khi bà hoàng lại sống chung với một kẻ nhất nhì trong hạng cùng đinh?

Mình muốn dừng ở đoạn ấy là bởi câu truyện có mô típ rất giống một câu truyện khác của nhà văn mình yêu thích nhất-Azit Nexin, nhưng ông thực tế hơn nhiều. Truyện kể về một nhân vật có biệt danh “Axưm cho cả thế giới”. Kể ra thì anh cũng là một người khá: công việc hành chính ổn định, thăng cấp đều đều. Rồi anh có một cô người yêu tên Xabikha tuổi đời lúc ấy mới ngoài đôi mươi, cũng là người có học và đặc biệt là sống giản dị. Cô cũng thường khéo léo từ chối những món quà của Axưm bằng những câu như “Em vẫn đủ mặc”, hay “Phụ nữ không phải con búp bê”….

Ấy thế nhưng giá như Axưm có đọc truyện của Pushkin để hiểu rằng nếu thiếu một cái máng lợn thì có thể chỉ bị cằn nhằn, còn có thì chắc chắn mất vợ. Anh này mua cho Xabikha hai đôi tất chân cực đẹp, nhưng nàng không mặc, gặng hỏi mấy tháng sau mới biết tất không hợp với đôi giày đã cũ. Thế thì thay giày! Nhưng giày chỉ là yếu tố phụ thôi, váy của cô cũng cũ rồi. Và cả áo, áo khoác, mũ…nữa chứ. Rồi khi bề ngoài trông đã nom ổn rồi, thì đồ lót không hợp “mốt” cũng là một cái tội!

Người đã ổn, thế thì cố nhiên là nhà phải đẹp, xe phải tốt, nội thất phải đàng hoàng. Tất cả đều được Axưm mua và đứng tên Xabikha. Để rồi đến một ngày thì cô gái ngày nào còn giản dị, chất phác….ấy bỗng nhận ra rằng trong cả cái khối hài hòa và đẹp đẽ ấy, thì một anh ong thợ như Axưm chẳng ăn nhập chút nào cả.

Giá mà ngày ấy anh ta không cố mua cho cô chỉ một đôi tất chân!

Mình bắt đầu tìm hiểu và biết được rằng những người phụ nữ trên đều cùng mắc một chứng bệnh, được gọi là “Hiệu ứng Diderot”. Người đàn ông được đặc tên cho hiệu ứng này đã khốn khổ và lâm vào cảnh từ giàu có (sau khi được cho một khoản tiền lớn) thành tay trắng chỉ vì mua một chiếc áo khoác mới. Chuyện này xảy ra hàng ngày. Chẳng hạn khi thi thoảng mình phát hiện ra xung quanh ai cũng sử dụng điện thoại cảm ứng, mình cũng từng lung lay. Nhưng rồi mình chợt nhận ra ngoài chiếc điện thoại thì mình còn phải bỏ tiền cho một chiếc ốp, dán màn hình, các phần mềm bản quyền…những thứ mà chưa bao giờ mình cần đến. Hiệu ứng Diderot khiến người ta lao vào một cuộc mua sắm mà hồi kết chỉ dừng lại khi anh hết tiền. Rồi còn chuyện đi mua tặng một đứa cháu con búp bê, và rồi phát hiện ra nó sẽ tiếp tục hỏi mình khi nào sẽ “thay váy mới”, “mua nhà mới” cho con búp bê ấy. Thế mà mình đã tưởng búp bê chỉ đơn giản là bán nguyên hộp, không hơn!

Ấy là may phước mình còn chưa nghĩ đến chuyện thay thảm trải nhà và toàn bộ bàn ghế chỉ vì lỡ mua một cái ghế sô-pha cho gia đình…

“Chẳng bao giờ là đủ”. Người ta có thể cảm thấy khó khăn khi phải bỏ bớt một thứ, nhưng thật dễ dàng để cân nhắc mua thêm. Vậy nên mình xin được gợi ý một số cách thoát khỏi hiệu ứng Diderot như sau:

1) Mua những thứ phù hợp với những gì mình đang có

Như đã thấy, điều tệ nhất của cả hai người phụ nữ tôi nhắc đến là họ bị cuốn vào vòng xoáy mua sắm chỉ bởi ban đầu, có một thứ-mới-không phù hợp. Thế nên tủ quần áo của tôi rặt những quần vải và áo sơ mi bởi vì khi mua mới, tôi có thể chỉ cần mua một trong hai thứ. Ít nhất là theo quan điểm của tôi thì nếu giờ mà nhỡ may người ta tặng tôi một chiếc áo phông, kiểu gì tôi cũng phải chạy ra ngoài mua thêm một chiếc quần jeans. Sau đó nhân lúc thừa tiền tôi sẽ quăng cặp kính cận này đi và đeo áp tròng, rồi tôi sẽ còn nhuộm tóc cho ra dáng trẻ trung nữa chứ.

Hãy nhớ: Đừng bao giờ thêm vào một khối tổng thể hài hòa một thứ quá mới lạ. Bởi vì hoặc là thứ ấy sẽ bị quăng xó, hai là bạn sẽ tự tạo một khối mới hoàn toàn trong tương lai.

2) Biết thế nào là đủ với mình

Tôi không nhận mình là người giỏi nhưng nhận là cũng đã đi hết Parkson đến Royal để chọn mua quà. Theo quan điểm cá nhân tôi, 90% đàn ông có thể phân biệt đâu là chiếc túi 300 ngàn, đâu là chiếc 2 triệu. Nhưng mà giữa một chiếc 3 triệu (nghĩa là đã thuộc dạng tương đối xịn rồi đấy), và một chiếc 20 triệu thì chịu. Tương tự, phải khó khăn lắm tôi mới phân biệt được giữa vài chục màu son, nhưng mà bởi vì tôi chẳng đánh lên môi bao giờ, thế nên bảo Lancome với Chanel khác nhau ở đâu thì thà bảo tôi ngửa mặt lên Trời đếm sao.

Tôi không biết phụ nữ trưng diện vì ai, vì họ muốn nổi bật, vì muốn các chị em phải ghen tị hay vì muốn thu hút đàn ông. Nhưng xét thấy nếu tài chính chẳng mạnh, thu hút một đống lườm nguýt từ các bà rảnh rỗi thật chẳng nên. Còn như đã nói, đàn ông không phân biệt nổi túi xách đâu nên thay vì chọn một chiếc “Hem-mét” thì tôi khuyến khích một phương án “nhẹ nhàng” hơn.

[Ghi chú cá nhân]: Thực ra mình cũng có cảm giác giống Axưm, được mua tặng cả thế giới cho cô gái mình yêu có gì là sai chứ? Vậy nên, hy vọng nếu như bạn đời tương lai của mình có đọc được những dòng này. Thì mình muốn nói rằng mình chắc chắn yêu bạn ấy bởi vì bạn ấy là một cô gái tuyệt vời, bao gồm cả sự giản dị. Mà nếu đã là một cô gái giản dị thì chắc chắn cô ấy sẽ biết thế nào là đủ, và không bao giờ xuất hiện với một khuôn mặt bệt phấn chẳng hạn.

3) Chỉ mua khi thật cần thiết

Trở lại với câu chuyện di động, điện thoại với tôi chỉ dùng để nghe-gọi, thi thoảng là kiểm tra email và chụp ảnh. Thật chẳng cần thiết mua một chiếc điện thoại quá xịn. Hãy chỉ mua đồ mới khi thực sự cần thay thế (muốn xếp xó) món đồ cũ và khi tuyệt nhiên không có sự thay thế nào khác ngoài mua mới (chẳng hạn mọi hoạt động liên quan sâu đến thiết kế và chat fb của tôi thực ra đều sử dụng laptop, điện thoại với tôi là yếu tố phụ). Và một khi đã cần thay mới, hãy chọn thứ mà với mình “đủ”, không cần dư.

Tương tự, hãy nghiêm khắc và nghĩ đến những phương án phụ khi quyết định một việc gì đó. Người ta sẽ chẳng cần đến máy in nếu họ cần quá ít và hoàn toàn có thể tìm được một quán photo với giá rẻ. Và tôi cũng chẳng cảm thấy có gì hay ho khi người ta cần nâng cấp từ iPhone 5 lên 6, rồi lên 7. Có ai bắt bạn phải làm thế không?

4) Cảnh giác với quảng cáo

Đứng trên phương diện là người làm truyền thông-quảng cáo nhưng cũng từng ối lần bị lừa bởi quảng cáo, tôi khuyên các bạn đừng cố mua thêm vài món đồ chỉ bởi “giỏ hàng còn quá nhiều chỗ”, “mua trên 500.000đ được tặng một chiếc mũ bảo hiểm” (nhà cậu trước đấy có thiếu mũ bảo hiểm ư?). Và dĩ nhiên để ngừng mua sắm được thì tốt nhất là hạn chế lảng vảng ở những trung tâm thương mại, đồng thời ngừng nhận những bản tin (email) quảng cáo. Nếu cần mua sắm, hãy xác định đúng những gì mình cần.

Cá nhân người viết từng vài lần nhận được những nụ cười của nhân viên thu ngân khi vào siêu thị chỉ để mua một thỏi kẹo trị giá gần 4000, hay mua một chiếc bánh nho 9500-thậm chí không đủ tích nổi 1 điểm trong thẻ. Nhưng mà thế thì đã sao, cho họ cứ cười khỏe đi

ĐỪNG CHẾT CHỈ VÌ MỘT CHIẾC MÁNG LỢN!